Op het einde van 1984 werd er door middel van een toch wel zeer kleine aankondiging in het intussen ter ziele gegaan stripinfoblad ZoZoLaLa melding gemaakt dat er een eerste album van een nieuwe stripreeks te verkrijgen was. En zo klein als de aankondiging was, zo moeilijk was het voor de auteurs om onderdak te vinden voor hun nieuwe reeks.
De allereerste ontmoeting tussen de schrijver, Jean Van Hamme, en de tekenaar, William Vance, van de door Dargaud zelfverklaarde cultreeks ‘XIII’ dateert al van 1977. Toen Greg terug kwam van zijn verblijf in de States vroeg hij Van Hamme of hij de reeks ‘Bruno Brazil’ verder wou zetten. Een volledige synopsis van “De rode ketting” was al geschreven toen hij alsnog bedankte voor de eer.
Maar enkele jaren later, in 1983 om precies te zijn, pende hij dan een compleet nieuw verhaal bij elkaar. Een reeks die meer dan eens stof zou doen opwaaien!
Met dit scenario en de eerste door Vance getekende platen klopte Van Hamme eerst aan bij De Lombard alwaar het zou worden gepubliceerd in het nieuw te verschijnen striptijdschrift, Cobra, waarvan het dezelfde naam zou gaan dragen. Maar aangezien het tijdschrift er niet kwam … Ook aan Novedi (een kleine ambitieuze uitgeverij die een tijdje o.a. ‘Buck Danny’, ‘Michel Vaillant’ en ‘Jeremiah’ uitgaf) en Dupuis werd het tevergeefs aangeboden. Nadat het dan nog eens een half jaar was blijven liggen op de redactie van Kuifje, omdat het niet echt beantwoorde aan de typische stripheld en het hoofdpersonage zich eerder in een slachtofferrol bevond, vond het dan uiteindelijk onderdak bij Dargaud. Vreemd genoeg verscheen het door Vance getekende verhaal toch in Dupuis’ Robbedoes in voorpublicatie!
En de eerste opwaaiende stof kwam er door het gegeven dat een deel van het verhaal gebaseerd was op Robert Ludlum’s ‘The Bourne Identity’, nml. de openingsscène met het aangespoelde zwaar verwonde en aan geheugenverlies leidend hoofdpersonage. Toen dan later ook nog eens de vergelijking werd gemaakt met een scène (geheugenverlies als gevolg van een schotwonde) uit het in ’80 verschenen stripverhaal van Hugo Pratt, “Meeuw op het strand” (uit de reeks ‘Corto Maltese’), naast de moord op voormalig president John F. Kennedy, ging het stof nog niet al te rap weer liggen.
Hoe dan ook, al die negatieve aandacht en de hetze rond al dan niet plagiaat deden, tegen al de verwachtingen in, de serie eigenlijk méér goed dan kwaad. De serie stond na de eerste albums lang in de schijnwerpers en de nieuwsgierigheid was bij de goegemeente gewekt. Er volgde een stormloop naar de stripboer.
Maar dan wel enkel door de Vlaamse striplezer! Dat bleek toen Dargaud Frankrijk, wegens te weinig interesse (lees: albumverkoop) de reeks wilde afvoeren, de bonzen bij Dupuis België opperden nog even te wachten. De reeks begon net aan te slaan door de voorpublicatie in Robbedoes.
Als in het eerste album het verhaal zich nog “ergens” afspeelde, dan werd in de volgende albums duidelijk verwezen naar de Verenigde Staten als decor. Dit op aandringen van Vance zodat hij zich beter kon documenteren.
Toen Van Hamme de reeks schreef had hijzelf nog geen idee wie überhaupt nummer I zou zijn! Naarmate het verhaal vorderde, en meer bepaald vanaf het 6de album speelde hij met het idee om deze rol aan de president zelf te geven. In het achtste deel komt dit ook naar boven, en de bedoeling was om hiermee ook de serie af te sluiten. Maar de uitgever (en in zekere mate ook de auteurs) wilden zo een groot commercieel succes, wat XIII intussen geworden was, niet zomaar prijs geven. Bovendien, hij had de identiteit van de aan geheugenverlies lijdend hoofdpersonage, wie hij was wist Van Hamme al vanaf de eerste albums, nog niet verteld.
Een volgende gebeurtenis dewelke weer wat stof deed opwaaien in stripland was het dertiende albumnummer. Doordat Van Hamme zichzelf dreigde te verliezen in alle opgezette intriges en gecreëerde nevenpersonages heeft hij door de jaren heen kleine fiches opgemaakt. En omdat in het voorgaande album reeds vele verhaallijnen beëindigd waren had hij besloten deze fiches te delen met de fans van de serie. Zo ontstond er een dikker album wat eerder een graphic novel is dan een stripverhaal. Tot groot jolijt van Vance die alzo zijn hartje kon ophalen tussen de mengeling van tekeningen, foto’s en de kortverhalen. Hij kreeg zelfs de US Navy zo ver om alle gevraagde informatie hem toe te sturen! En onthulde hij, door de foto van zijn eega Petra te gebruiken, dat Carla Giordino op haar geïnspireerd was.
Een nieuwe schok van verbazing kwam er toen werd aangekondigd dat de reeks een album zou krijgen getekend door een andere tekenaar. Een soort verhaal in het verhaal dat het één en ander zou uitklaren. Iedereen zou gaan weten wie XIII nu precies was.
En Giraud, die andere tekenaar, had daarmee de lastige taak aanvaard om 2 jaar tegen iedereen te zwijgen over dit project, op laste van de uitgever, tot begin 2007. Een moeilijke taak in de stripwereld! Tegen iedereen? Zijn dochter Hélène die zijn werk regelmatig overschouwde, werd met een smoesje over “Ierland” zoet gehouden. Maar aan zijn goede vriend François Boucq (die we kennen als tekenaar van de serie ‘Bouncer’)… Zij kenden mekaar door en door, en kenden dus ook mekaars zwakke punten, en alzo had hij tegen hem zijn belofte van absolute geheimhouding gebroken.
Trouwens over zwakheden gesproken: als men Seamus, de Ier van zijn hand, van naderbij bekijkt, dan kan men er niet omheen dat hij wat weg heeft van een jonge Blueberry! Die smoel … Inderdaad, zo vertelde Giraud, hij kon moeilijk zijn zo vaak getekende andere characters loslaten als hij iemand totaal anders moet tekenen.
En een laatste stof dwarrelde er de lucht in toen Dargaud aankondigde, doordat Van Hamme de handdoek wierp, een nevenserie van belangrijke of kleurrijke nevenpersonages uit te willen brengen. Deze spin-off reeks in het vakjargon, kreeg de titel XIII Mystery. Een fenomeen dewelke tegenwoordig bij vele andere stripreeksen navolging krijgt.
Naast vele strip parafernalia was er ook een computerspel, van het type first person shooter, op de markt verschenen in 2003 (ontwikkeld door UbiSoft - voor Mac door Feral Interactive). Aan de hand van vele verschillende wapens en andere gadgets schiet hij zich een weg door de 13 hoofdstukken en 54 missies op zoek naar zijn identiteit. De personages en schietijzers zijn opgemaakt in het zgn. cel-shading, waardoor het spel een stripboekachtig decor krijgt. Met inbegrip van het gebruik van onomatopeeën!
In tegenstelling tot het stripverhaal begint dit spel in Brighton Beach in Brooklyn, New York waar het hoofdpersonage wakker wordt, zwaargewond en met geheugenverlies. Het spelverhaal volgt in grote lijnen de verhaallijn van de eerste vijf strips, mits kleine toevoegingen en aanpassingen. Aan het eind van het computerspel is de verhaallijn nog niet afgelopen waardoor er ruimte gecreëerd was voor een vervolg. Maar door slechte verkoopcijfers bleef dit uit.
In november 2011 kwam er dan toch een soort vervolg: XIII: Lost Identity, gemaakt door Anuman Interactive. In tegenstelling tot de voorganger werd dit spel niet ontwikkeld voor de gekende spelconsoles, enkel voor Windows, Mac, iPhone and iPad, en is het ook geen shooter game meer maar eerder een point-and-click adventure game.
Ook naar het kleine scherm heeft de stripreeks zijn weg gevonden. Het scenario leent er zich ook wel toe. Eerst kwam er de The Conspiracy, een Frans-Canadese tweedelige mini-serie, met Val Kilmer als De Mangoest en Stephen Dorff als XIII. Deze serie kwam op TV in Frankrijk op 6 en 13oktober 2008 en handelden over Zwarte Vrijdag en Alle Tranen van de Hel.
Daarna volgden twee 13-delige series, Season 1 (2011) en Season 2 (2012) met Stuart Townsend in de rol van XIII die telkens in het najaar op de Franse TV vertoond werden, en nooit de Vlaamse of Nederlandse TV haalden.
Tot slot en in tegenstelling tot het realistisch gehalte van de stripreeks, kon Vance het niet laten talrijke knipogen te verbergen in zijn reeks! Zoals het tekenen van de volgende plaat op het magazine van Kol. Amos’ helper (album 4), zijn andere reeksen erin verbergen (van Bruce J. Hawker: standbeeld in album 9 en 10, of het volgende album ‘Signaal 314’ in album 12 ; van Bruno Brazil: Gaucho Morales als moordenaar in album 14), of bekende personen (Jean Van Hamme als P-DG van Minerco, Kissinger als Heideger, …), zet het eerste XIII-beeldje als decor in de serie (album 13), neemt naast personages uit andere stripseries van hemzelf ook personages van andere Van Hamme-reeksen (Art Longman in album 5 is een Mossad agent in Largo Winch), of subtieler: het tel.nr van Studio E.P. Jacobs als geheime code (album 12) om er maar enkele te noemen!
Intussen heeft de reeks een tweede adem gevonden met het aantreden van het nieuwe auteursduo Yves Sente (tekst) en Iouri Jigounov (tekeningen). De nieuwe verhaallijn, hetwelk in een cyclus van 5 albums verteld zal worden, was bedoeld om nog verder het verleden van XIII uit te diepen. En de ravissante Jones zou, zoals op het einde van het negentiende album duidelijk bleek, minder in beeld komen. Laat staan op de voorgrond treden. Echter speelt ze toch weer een prominente rol vanaf het tweede album!
Intussen is het bekend dat er een derde cyclus op stapel staat. Het hing een beetje af van het succes van de tweede cyclus, dat gezien de opkomst op de XIII Convention te Parijs op 21 november 2014 en de goede albumverkoop een duidelijke graatmeter waren gebleken. Blijft uiteraard het feit dat Jean Van Hamme zich sterk maakte dat nooit ofte nimmer de ware afkomst van XIII onthuld mag worden. Maar dat blijkt een moeilijke opgave, want waar kan je nog veel over vertellen dan over dat onderwerp. Of zou hij afzien van zijn uitdrukkelijke wens? Misschien als hij alsnog geldzorgen zou krijgen …
Dat het bewaren van een overzicht moeilijker werd naarmate de albums, met telkens weer nieuwe intriges, uitgegeven werden, bewijst toch wel dit overzicht van de aliassen. Begin van de zoektocht naar de identiteit van XIII levert :
1ste identiteit "Alan Smith" (albums 1 en 2)… is hij het enig kind van Abe en Sally Smith?
2de identiteit "Jake Shelton" (albums 1 en 2)... is hij de moordenaar van de 42ste president van de U.S.A.?
3de identiteit "Steve Rowland" (albums 2, 3 en 4)... is hij een elite officier bij de SPADS?
4de identiteit " H.S. 736" (album 3)... XIII zit van moord beschuldigd onder dit nummer opgesloten in de zwaar beveiligde instelling in Plain Rock
5de identiteit "Ross Tanner" (albums 3 en 4)... XIII neemt de identiteit aan van een zekere Ross Tanner, supervechtjas van Baltische origine
6de identiteit "Ed (Jed) Olsen" (album 5)... XIII dringt binnen in het SSH1 als financieel adviseur van senator Sheridan
7de identiteit "John Flemming" (albums 6 en 7)... XIII vestigt zich in Greenfalls om zijn jeugdjaren te onderzoeken
8ste identiteit "Jason Fly"... is hij de zoon van journalist Jonathan Fly?
9de identiteit "Jason Mac Lane"... zijn vader (?) Jonathan Fly had de schuilnaam van Jonathan Mac Lane aangenomen
10de identiteit "Hugh Mitchell" (album 8)… XIII zoekt verder naar de identiteit van nummer I en laat zich onder deze naam opnemen in het Washburne hospitaal
11de identiteit "Karl Meredith" (album 9)… XIII neemt, om verder onderzoek te doen, op Costa Verde de plaats in van een expert in chemische wapens
12de identiteit "Kelly Brian" (album 10)… is hij de Ier en IRA-lid die als ‘El Cascador’ met de rebellen meevocht voor de bevrijding van Costa Verde?
13de identiteit "Jason Mullway" (album 11)... is hij de zoon van wapensmokkelaar Carla Giordino en Sean Mullway, een verre neef van Jonathan Fly, alias Mac Lane?
14de identiteit "Reginald Wesson" (album 12)… met deze valse naam en valse paspoorten is hij belast om De Magoust gevangen te nemen
15de identiteit "Seamus O'Neil"… het alles onthullende boek "The Kelly Brian Story" zou de waarheid bevatten over de echte identiteit van XIII, volgens agent Jessica Martin
In de nieuwe cyclus neemt hij ook enkele aliassen aan, maar da’s niet meer om naar zijn eigen identiteit op zoek te gaan.
Om deze opsomming compleet te houden:
16de identiteit "Karl Dorf" (album 20)… om vrij te kunnen reizen neemt XIII de papieren en identiteit aan van een van de moordenaars van USafe
17de identiteit "Dr Randolph Dowell" (album 21)… om Jones te gaan bevrijden vermomt XIII zich als de Engelse dokter van de ngo Free Medicine for Afghan Children